شب يلدا
يلدا و مراسمي که در نخستين شب زمستان (بلندترين شب سال) برپا مي‌شود، در سنت ايراني سابقه‌اي طولاني دارد. اين شب به عـنوان شب زايش خورشيد ياد شده است زيرا از آغاز دي روزها به تدريج بلندتر و شب‌ها کوتاه‌تر مي‌شود و خورشـيد هـر روز بيشـتر در آسمان مي‌پايد.
تصور گذشتگان بر اين بود که تاريکي نماينده اهـريمن است و روشني از تجليات و آثار اهورايي. به همين مناسبت در اين شب به انتظار خورشيد، آتش روشن مي‌کردند تا تاريکي و عاملان اهريمني بگريزند. مردم دور هم جمع مي‌شدند، سفـره پهن مي‌کردند و با هم غذا مي‌خوردند. هـر آنچه ميوه تازه فصل که نگهداري شده بود و ميوه‌هاي خشک، همه را بر سر سـفـره مي‌گذاشـتند. اين سفـره جنبه ديني داشت و مقـدس بود، يعني از ايزد، خورشـيد و روشنايي و برکت مي‌طلـبيدند تا در زمسـتان به خوشي سر کنند و ميوه تازه و خشک و چيزهاي ديگر در سفـره، تمثيلي از آن بود که بهار و تابستاني پر برکت داشته باشـند.
ما همچنان شب يلدا را گرامي مي‌داريم اما بسياري نمي‌دانند كه اين آيين مربوط به ميتراپرستي است. در ايران باستان و در آئين مهرپرستي اعتقاد بر اين بود که پس از هزار سال تاريکي و قحطي ميترا ايزد مهر(ميترا) زاده شد. مرد جواني بلند بالا با لباسي سرخ كه گاو نري را قرباني كرد که از خونش نوشيدني ناب و از استخوانش ساقه‌هاي گندم ساخته شد و تاريکي و قحطي به پايان رسيد و از اين روست که اين شب را يلدا ناميدند.
با گسترش فرهنگ ايران باستان، نمادهاي ميتراپرستي به ساير سرزمين‌ها نيز راه پيدا كردند و بخصوص در اروپاي ميانه، براي ميترا كه خداي خورشيد و جنگاوران محسوب مي‌شد معابدي برپا شد. اما پيدايش مسيحيت كه دين كامل‌تري بود، ميتراپرستي را به محاق برد و تنها نشانه‌هاي اندكي از آن باقي ماند. سال‌ها بعد کليسا که تاريخ دقيق تولد مسيح را نمي‌دانست، 21 دسامبر روز تولد ميترا را روز تولد مسيح ناميد، در قرن چهار ميلادي با اشتباهاتي در محاسبات سال‌هاي کبيسه اين شب به 25 دسامبر منتقل شد. هرچند تزيين كاج و ساير آداب اين شب همچنان از مناسك ميتراپرستي اخذ شده است (مسيح زير درخت نخل به دنيا آمد) دست كردن حلقه ازدواج نيز از آيين ميتراپرستي گرفته شده است زيرا ميترا خداي محافظ پيمان نيز بوده است و تبادل حلقه، نشانه مهر و پيمان محسوب مي‌شده است.
در ايران نيز هنوز نشانه‌هايي از اين دين قديمي برجاست. برگزاري شب يلدا، نقاره زدن در هنگام طلوع و غروب خورشيد و دف زدن آيين‌هايي در بزرگداشت خداي خورشيد (ميترا) هستند. هر چند شان اين آيين‌ها فراموش شده‌اند تا آنجا كه نام ميترا مانند شيوا، به اشتباه براي دختران به كار مي‌رود اما همچنان بخشي از فرهنگ ما هستند
0 نظر
ارسال یک نظر