تل عاشقون

شكوه تصوير عاشقانه‌شان در زير نور چراغ‌هاي نئون، زن را به وجد آورده است. حتي از اين فاصله و از پشت سر هم مي‌تواند جذابيت مردش را لمس كند. پذيرندگي دست‌هاي شكوه‌مندي كه دست آن زن ديگر را در ميان گرفته غيرقابل وصف است. جواني و تازگي عشق‌شان بي‌اختيار قلبش را به هيجان و طپش واداشته است. سعي مي‌كند منصف باشد. مي‌توان عشق را تاب آورد. در هر شكل و شمايلي باشد.(تل عاشقون، محمدرضا مرزوقي، ص 94)
اين داستان بلند رابه تازگي خواندم و خب، خوشم نيامد. البته نقد ادبي كار من نيست اما آن‌قدر در زندگيم داستان خوانده‌ام كه طعم داستان خوب را تشخيص دهم.
تل عاشقون شروع خوبي دارد. زن و مردي مسافر به بوشهر مي‌روند، زن (مريم) وكيلي است كه مي‌خواهد از دوست دوران دانشگاهش (سودابه) كه متهم به قتل است دفاع كند. ژاله دوست ديگر آن دوران به همراه خانواده سودابه، منتظر اويند. اولين جلسه دادگاه برگزار مي‌شود. همه چيز روشن است، سودابه گرفتار سوداي عشقي ممنوع گشته، حميد كه متاهل است براي پيمانكاري يك پروژه به طور موقت به بوشهر آمده ابتدا به اين رابطه پرو بال مي‌دهد اما بعد، جسارت و شور سودابه وامي‌داردش تا به رابطه پايان دهد و سودابه با سرخوردگي او را به قتل مي‌رساند و خود را به پليس معرفي مي‌كند و در محضر دادگاه نيز با صراحت از رابطه خود مي‌‌گويد. مريم به عنوان وكيل مدافع اميد چنداني ندارد، اما حضورش در شهر، خاطرات دوران كودكيش را زنده كرده است، اما همين در خود فرو رفتن او خلايي را ايجاد مي‌كند تا ميان شوهرش (منصور) و دوستش ژاله رابطه‌ايي عاشقانه شكل بگيرد، رابطه‌اي كه او از سر دوست داشتن هر دو، در برابرش سكوت مي‌كند و همه چيز را به گذشت زمان و انتظار معشوق كه حالا شايد خودش هم نمي‌داند كيست ( منصور يا ملواني ناشناس) مي‌سپارد.
اين از داستان، نثر، به شهادت مثالي كه در اول مطلب آورده‌ام، روان است و گاه شاعرانه. مشكل اصلي اين است كه نويسنده تكليف خودش و ما را با آدم‌هاي داستانش معلوم نمي‌كند. داناي كل محدود، چيزهاي زيادي را ناگفته مي‌گذارد و اين ناگفتني‌ها به جاي عميق كردن داستان، آن را بي‌منطق كرده است. ما در مورد شخصيت‌ها كم مي‌دانيم و نمي‌توانيم انگيزه اعمالشان را درك كنيم. منصور كيست و چه جذابيتي (جز دست‌هاي قوي و تن باشكوه) دارد كه زن‌ها عاشقش مي‌شوند؟ چرا منصور پس از فصل تعقيب مريم تا لب دريا (كه به شدت فصل اول داستان هويت كوندرا را به ياد مي‌آورد) و دروغ‌گويي زن (كه بلا توجيه است) به دام رابطه عاشقانه با ژاله مي‌افتد آن هم در حالي كه هنوز به شدت عاشق مريم است؟ مريم چطور آدمي است (يك وكيل سيگاري كه گاه لبي تر مي‌كند؟) و چگونه با آن همه احساسات در برابر اين رابطه سكوت مي‌كند (فقط به صرف دوست داشتن هر دو آن‌ها؟!) و بعد خود به عشق افلاطوني با ملوان ناشناس گرفتار مي‌شود (يا ادايش را در مي‌آورد؟!)، ژاله به عنوان ضلع سوم اين مثلث عاشقانه كيست؟ چرا عاشق منصور مي‌شود، آن هم در حالي كه تازه نامزد كرده است( نويسنده چندين بار بر حلقه الماس ژاله تاكيد مي‌كند؛ كنايه از ازدواج با ثروت و بدون عشق!؟نمي‌شود مطمئن بود).
تمام داستان نوعي تامل در مفهوم عشق است اما نويسنده تكليف ما و خودش را هم با عشق روشن نكرده است. آنچه نويسنده به ما عرضه مي‌كند تنها شور شاعرانه و بي‌منطق عشق است كه در كنار گرماي شرجي بندر در تمام صفحات موج مي‌زند و با آنكه اين شور تنها به جنايت، سرخوردگي، دروغ و خيانت مي‌انجامد اما از نظر نويسنده منفي و مرطود نيست. آن‌چه اتفاقا آزاردهنده است، جامعه‌اي است كه عشق را نمي‌فهمد و نگاه‌هايي است كه براي زنان حتي مجال سيگار كشيدن باقي نمي‌گذارد. خب من از اين عشق سودايي و بي‌منطق چيزي نمي‌فهمم و اگر نويسنده مي‌خواهد به ما بگويد كه در پايان، مريم با گذشتن از معشوق تعالي يافته و پس از شركت در مراسم زار، در معاني بر او گشوده شده، آن اسرار را ناگفته باقي مي‌گذارد. من عقيده ندارم كه نويسنده بايد همه چيز را توضيح دهد اما اين همه ايجاز گويي و واگذار كردن همه چيز به تخيل خواننده پذيرفتني نيست. فكر مي‌كنم اگر كتاب، دو برابر حجم فعلي‌اش (125 صفحه) را داشت، موفق‌تر بود.
براي ديدن لينك‌هاي مرتبط نگاه كنيد به وبلاگ محمد آقازاده و نقد رمان در روزنامه شرق.

حقوق بشر، اسلام و زنان

ماده 1 اعلاميه حقوق بشر
تمام افراد بشر آزاد به دنيا مي آيند و از لحاظ حيثيت و حقوق با هم برابرند. همه داراي عقل و وجدان هستند و بايد نسبت به يكديگر با روح برادري رفتار كنند.
اصل نوزدهم قانون اساسي ج.ا.ا
مردم ايران از هر نژاد و قوم و قبيله اي كه باشند از حقوق مساوي برخوردارندو رنگ و نژاد و زبان و مانند اين ها سبب امتياز نخواهد شد.
اصل بيستم قانون اساسي ج.ا.ا
همه افراد ملت اعم از زن و مرد يكسان در حمايت قانون قرار دارند و از همه حقوق انساني ، سياسي، اجتماعي ، فرهنگي با رعايت موازين اسلام برخوردارند.
نكته: خب تقصير ما چيست كه قوانين اسلامي مورد قبول و اجرا در جمهوري اسلامي براي زن و مرد و مسلمان و نامسلمان برابر نيست.تا زماني كه اين نابرابري از سوي حكومت به رسميت شناخته مي‌شود و در حوزه قضايي اجرا مي‌شود، جمهوري اسلامي ايران يكي از ناقضين حقوق بشر است، چه خوشمان بيايد و چه نيايد. اين‌كه يك عده‌اي در اين ميان از حقوق بشر اسلامي حمايت مي‌كنند، فرقي در نابرابري تنيده شده در ذات فقه اسلامي ايجاد نمي‌كند. فوقش يك بخشي از قوانين چون سنگسار را چون در نص قرآن نيامده‌اند تغيير دهيم با نگاه مردسالارانه فقه اسلامي چه كنيم؟

تهران

تهران را به خاطر دو چيز دوست دارم، كوه‌هايي كه بالاي شهر صف كشيده‌اند و باعث مي‌شوند هيچ وقت جهت شمال را گم نكني و با برف و ابر بهترين منظره شهر را مي‌سازند و درختان چنارش.اما اي كاش يك نفر همه اين درخت‌هاي عرعر را مي‌بريد تا با اين بوي لعنتي، لذت گل‌هاي ياس و سرخ ارديبهشت را زهر نمي‌كردند.

چرا جوهر نمك؟

يك) از بچگي عاشق جوهر نمك بودم. عاشق اين‌كه وقتي روي موزاييك يا سراميك مي ريختمش مي‌جوشيد و با هر حباب يك تكه از سياهي چسبيده به زمين را پاك مي‌كرد و بعد كه خودش شسته مي‌شد از آن همه چرك و كثيفي چيزي نمانده بود. عادت داشتم كه يك تكه را كثيف بگذارم و چند دقيقه‌اي (قبل از تمام كردن كار) از مقايسه قسمت تميز شده با آن‌چه قبلا بود، لذت ببرم. هميشه متعجب بودم كه چرا سپيدي و پاكي آن‌قدر به چشم نمي‌آيد كه كثيفي. تنها جوابي كه بعدها به ذهنم رسيد اين بود كه پاكي طبيعي است و ناپاكي غيرطبيعي و چيزهاي غيرطبيعي و خلاف عادتند كه خودشان را به رخ مي‌كشند.
دو) حالا سال‌ها از دوران كودكي گذشته و بعد از پيدا شدن يك آلرژي تنفسي، ديگر بيشتر از سالي يك بار، مجاز به ديدن پاك كنندگي جوهر نمك نيستم . اما هنوز عاشق تميز كردن چيزها هستم و از همه بيشتر پاك كردن ذهن خودم.
سه) دو چيز ذهن مشوش و به هم ريخته مرا مرتب مي‌كند؛ حرف زدن و نوشتن. آدم‌هاي كمي هستند كه وقت و حوصله آن را داشته باشند كه گوش شنواي من باشند و من هم به خود اجازه نمي‌دهم، جز در برابر نزديك‌ترين آدم‌هاي زندگيم كه حتي به تعداد انگشتان يك دست هم نمي‌رسند، افكار پنهانم را كه گاه برايم باعث شرمندگي است بيان كنم. پس مي‌نويسم و با هر نوشتن براي آدم‌هايي كه مرا نمي‌شناسند و از من جز هويت مجازي كه براي خودم مي‌سازم، هيچ نمي دانند، افكارم را پاك مي‌كنم. نوشتن براي من چيزي است مثل همان جوهر نمك.